+ Bestaat de loonkloof?
Ja de loonkloof bestaat, dat blijkt uit de berekeningen van het Centraal Bureau voor Statistiek en de onderzoeken van het College voor de Rechten van de Mens. Per jaar verdienen vrouwen gemiddeld 38% minder dan mannen. Hun uurloon is gemiddeld 14,8 % lager dan dat van mannen en vrouwen verdienen voor hetzelfde werk gemiddeld 6% minder dan mannen.
Zelfs organisaties die van zichzelf denken dat de loonkloof bij hen niet bestaat, blijken maar al te vaak mannen en vrouwen ongelijk te belonen.
+ Wat veroorzaakt de loonkloof?
Het grootste deel van de loonkloof valt te verklaren doordat vrouwen vaak minder werken en vaker in deeltijd werken. Wie meer werkt, verdient meer geld.
Het verschil van 14,8 % in uurloon is te verklaren doordat vrouwen gemiddeld vaker in sectoren en beroepsgroepen werken waar de lonen laag of gemiddeld zijn. Zoals in de zorg, het onderwijs, de horeca of de culturele sector. Vrouwen hebben ook vaker een flexibel contract, en onderbreken hun loopbaan vaker dan mannen, bijvoorbeeld wanneer ze kinderen krijgen. Mannen zijn bovendien nog eens oververtegenwoordigd in de hoger betaalde regionen van de arbeidsmarkt en in leidinggevende functies.
De 6% verschil in loon voor hetzelfde werk is niet te verklaren. Dit noemen we ongelijke beloning of beloningsdiscriminatie.
+ Als je een groot deel van de loonkloof kunt verklaren, wat is dan het probleem?
Het is niet omdat het verklaarbaar is, dat het aanvaardbaar is. De verklaring zit in de ongelijke positie van mannen en vrouwen. Om die ongelijkheid op te lossen, moeten we de positie van vrouwen verbeteren.
Wij zijn pas tevreden wanneer de verschillen tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt en in de verdeling van arbeid en zorg tot het verleden behoren en mannen en vrouwen daadwerkelijk gelijkwaardig behandeld worden.
+ Gaat de loonkloof vanzelf over?
Vrouwen zijn steeds hoger opgeleid, werken steeds meer uren en maken steeds vaker promotie. En hoewel het verschil tussen wat mannen en vrouwen verdienen wel degelijk minder groot wordt, duurt het in het huidige tempo nog tot 2051 voordat de loonkloof is verdwenen. Dus ja, misschien wordt het vanzelf beter, maar willen we echt zo lang wachten?
+ Wat is het verschil tussen ongelijke beloning en de loonkloof?
In discussies worden ongelijke beloning en de loonkloof vaak door elkaar gebruikt. Dat kan verwarrend zijn, want het is niet hetzelfde. Wanneer je praat over de loonkloof dan heb je het over de ongelijke positie van vrouwen en mannen, waardoor vrouwen gemiddeld minder verdienen dan mannen.
Ongelijke beloning houdt in dat vrouwen voor hetzelfde werk minder verdienen dan hun mannelijke collega. Dit wordt ook wel beloningsdiscriminatie genoemd. Hoewel er een wereld van onrecht onder de loonkloof schuilt, is alleen beloningsdiscriminatie bij wet verboden.
+ Een cao en loonhuis zorgen toch dat je salaris eerlijk wordt bepaald?
In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zijn een functiehuis of een cao niet voldoende om loonverschillen te voorkomen. Meer dan de helft van de werkgevers (53%) kijkt bij het inschalen van een nieuwe medewerker naar het laatstverdiende salaris. Dat ligt bij mannen gemiddeld hoger dan bij vrouwen en zo sluipt de loonkloof erin.
Ook kunnen onbewuste vooroordelen een rol spelen bij het ontstaan van de loonkloof. Misschien gaat een werkgever er bijvoorbeeld van uit dat vrouwen niet bereid zijn meer uren te werken en worden ze daarom niet benaderd voor een promotie.
+ Beloningsdicriminatie is toch gewoon bij wet verboden?
In Nederland is discriminatie op basis van geslacht verboden, maar beloningsdiscriminatie is erg moeilijk te bewijzen. Allereerst weet je helemaal niet wat jouw collega, die hetzelfde werk doet, verdient.
Zelfs dan valt het nog niet mee om de strijd aan te gaan. De kans is groot dat je werkgever met allemaal verklaringen komt waarom het verschil gerechtvaardigd is. Dan moet je stevig in je schoenen staan. Het College van de Rechten van de Mens kan je helpen te bepalen of jouw klacht terecht is. Je vakbond kan je daarbij bijstaan.
+ Wat kost de loonkloof mij?
WOMEN Inc berekende dat vrouwen gedurende hun leven gemiddeld 300.000 euro mislopen. Stel je eens voor wat je met al dat geld zou kunnen doen!
+ Hoe doet Nederland het?
Nederland loopt achter. Landen als IJsland, België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk hebben al wetten die werkgevers verplichten aan te tonen dat ze gelijk belonen. Zo niet, dan zijn ze verplicht om in actie te komen en daar verandering in te brengen.
Het comité van de Verenigde Naties, dat toezicht houdt op de naleving van het Vrouwenverdrag, heeft Nederland in 2010 al aanbevolen meer maatregelen te nemen om de loonkloof tegen te gaan. Onlangs tikte het Europees Comité voor Sociale Rechten de Nederlandse overheid weer op de vinger omdat Nederlandse weinig deed om te zorgen dat vrouwen voor hetzelfde werk hetzelfde loon krijgen als mannen. Ook het College voor de Rechten van de Mens, hier in Nederland, vindt dat de overheid extra wetgeving moet aannemen.
+ Is het de schuld van vrouwen zelf dat ze minder verdienen?
De loonkloof is niet de schuld van vrouwen zelf én het uit ook niet hun individuele verantwoordelijkheid om de kloof te dichten. Beeldvorming en oude structuren zitten heel diep. We hebben regelgeving vanuit de overheid en toegewijde werkgevers nodig om deze hardnekkige trend te keren.
+ Zijn Nederlandse vrouwen niet gewoon lui?
Mannen werken meer uren buitenshuis dan vrouwen, maar daaruit kun je niet concluderen dat vrouwen lui zijn. Vrouwen doen namelijk 1,5 keer zoveel onbetaald werk als mannen.
Reken je ‘onbetaald’ werk mee – de huishoudelijke taken en zorg voor de kinderen – dan werken mannen en vrouwen evenveel. Wil je vrouwen meer uren laten draaien op de arbeidsmarkt, dan betekent het dat het werk thuis ook anders moeten worden verdeeld. Door hardnekkige beeldvorming heerst er nog altijd het idee dat vrouwen verantwoordelijk zijn voor het verzorgen van anderen en mannen verantwoordelijk zijn voor brood op de plank.
+ Als vrouwen meer willen verdienen, kunnen ze toch gewoon meer uren werken?
Het grootste deel van de loonkloof zit inderdaad in het verschil in gewerkte uren. Ook klopt het dat in geen enkel ander Europees land vrouwen zoveel in deeltijd werken als in Nederland en dat verreweg de meeste deeltijders vrouw zijn. Maar Nederlandse vrouwen hebben weer veel vaker een baan dan vrouwen in andere landen. Daar werken minder vrouwen, maar als ze werken, werken ze fulltime.
Maar het is geen toeval dat vooral vrouwen voor een deeltijdfunctie en mannen die voor een fulltimebaan ‘kiezen’. Bij die keuze worden we namelijk nogal beïnvloed door vooroordelen, stereotypen en sociale normen. Vrouwen werken ook vaker in sectoren waar vooral kleine baantjes of flexibele contracten worden aangeboden.
+ Vinden vrouwen hun kinderen niet gewoon belangrijker dan hun carrière?
Moederschap speelt een grote rol bij de loonkloof, ook wanneer het gaat om ongelijke beloning. Doordat vrouwen gemiddeld hoger opgeleid zijn dan mannen, verdienen ze in het begin van hun carrière meer dan mannen. Maar die voorsprong raken ze rond hun 30ste kwijt. Vanaf dat moment gaan mannen meer verdienen. Dat komt vooral door dat het idee bestaat dat vrouwen van af dat moment hun kinderen belangrijker gaan vinden, dit heet de promotiekloof.
Werkgevers gaan ervan uit dat vrouwen hun kinderen belangrijker vinden en hebben daardoor de neiging om bij gelijkwaardige kandidaten sneller voor een man te kiezen of een man wel een promotie aan te bieden omdat ze er – zonder dat te vragen – van uit gaan dat een vrouw niet zal willen.
Daarnaast speelt onze sterke moederschapscultuur een rol. Het is vrijwel altijd de vrouw die na de komst van kinderen minder gaat werken. Ook thuis wordt de taakverdeling traditioneler. En wanneer vrouwen laten blijken hun carrière wel belangrijk te vinden, wordt dat veroordeeld en vinden we ze slechte moeders.
+ Hebben vrouwen niet gewoonweg minder ambitie?
Mannen en vrouwen beginnen met dezelfde ambitie bij een organisatie, maar vrouwen verliezen die ambitie onderweg. Dat komt niet doordat vrouwen de wens hebben om thuis voor de kinderen te zorgen, maar door onvoldoende steun, de subtiele vooroordelen over vrouwen en het gebrek aan rolmodellen in de organisatie.
Ambitie heeft niet alleen te maken met intrinsieke motivatie, maar ook met wat jij haalbaar acht. Als jij als vrouw ziet dat mannelijke collega’s carrière maken terwijl ze minder goed zijn, dan werkt dat ontmoedigend. Ook blijkt dat mannen en vrouwen net zo vaak een managementpositie ambiëren, maar dat vooral mannen verwachten daadwerkelijk CEO te kunnen worden.
+ Moeten vrouwen niet gewoon kiezen voor banen waarbij je meer verdient?
Vrouwen kiezen vaak voor bepaalde beroepen uit praktische overwegingen. Ze werken veel in sectoren waar het werk beter te combineren valt met andere zorgtaken. Mannen kiezen vaker voor status. Bovendien, volgens de Franse socioloog Évelyne Sullerot daalt de status van een beroep wanneer er veel vrouwen werken en daarmee daalt ook het salaris.
+ Durven vrouwen te onderhandelen?
Zowel vrouwen als mannen vinden het moeilijk om te onderhandelen. Toch blijkt dat het resultaat vaak ongelijk is. Een enquête van vakbond FNV liet zien dat vrouwen en mannen even vaak onderhandelen over hun loon, maar dat vrouwen minder vaak kregen waar ze om vroegen. Het is 25% waarschijnlijker is dat een man salarisverhoging krijgt dan een vrouw.
+ Zijn vrouwen minder goed in onderhandelen?
Uit onderzoek van Harvard blijkt dat wanneer vrouwen stevig onderhandelen ze daar veel negatiever om beoordeeld worden dan mannen. Dat komt omdat we van vrouwen verwachten dat ze aardig, bescheiden en collegiaal zijn. Bij mannen gaat een salarisonderhandeling al snel over de hoogte van het bedrag en bij vrouwen over de vraag of het verzoek wel gerechtvaardigd is.
Kortom: mannen die matig onderhandelen, krijgen eerder wat ze vragen dan vrouwen die goed onderhandelen. Wie niet assertief genoeg is kan sowieso fluiten naar een hoger loon, maar je als vrouw te assertief opstellen, word vaak gezien als haaibaai. Dus wat je als vrouw ook doet, het is vaak niet goed of het deugt niet.
+ Moet de politiek dit niet gewoon regelen?
De politiek speelt een belangrijke rol om de loonkloof te dichten. Maar tot nu toen bleef initiatief van de regering zowel hier in Nederland als in Europa uit. Daarom besloten een aantal Tweede Kamerleden niet langer te wachten en schreven ze zelf een initiatiefwet.
Ook in Europa heeft het Europees Parlement het heft in eigen handen genomen en met een resolutie de Europese Commissie de opdracht gegeven maatregelen te nemen.
+ Waarom betalen werkgevers vrouwen minder?
De meeste werkgevers willen helemaal niet hun vrouwelijke werknemers minder betalen. Maar liefst 75 % denkt dat de loonkloof bij hen niet voorkomt. Als ze erachter komen dat het wel zo is, schrikken ze vaak. Toch zorgen onbewuste vooroordelen ervoor dat ze vrouwen minder kansen geven en minder waarderen en betalen. Ook door naar het laatst verdiende loon te vragen, houden ze de loonkloof in stand.
+ Ik kan toch niet aan mijn collega’s vragen hoeveel ze verdienen?
Om het met de woorden van Lilianne Ploumen te zeggen: we vinden het in Nederland makkelijker om over ons seksleven te praten dan over wat we verdienen. Toch is dat de manier om erachter te komen of je een eerlijk loon krijgt. Praat er niet alleen over met andere vrouwen maar ook met andere mannen. En mannen, doe hetzelfde.
+ In mijn eentje sta ik toch machteloos?
Als er straks een wet is, dan wordt het veel makkelijker want dan kun je zien wat je collega’s verdienen. En wanneer lonen niet overeenkomen, moet jouw werkgever verklaren waarom. Tot die tijd is het best ingewikkeld, maar machteloos sta je zeker niet.
Maak het bespreekbaar. Win juridisch advies bij het Juridisch loket of bij jouw vakbond of vraag het College voor de Rechten van de Mens om naar je klacht te kijken.